W polskim systemie podatkowym fundamentalną zasadą jest to, że dywidenda nie stanowi kosztu uzyskania przychodu dla spółki ją wypłacającej. Jest to jednoznaczna interpretacja prawna, potwierdzona przez orzecznictwo sądowe oraz stanowiska organów podatkowych, wynikająca z konstrukcji podatku dochodowego od osób prawnych. Dywidenda to podział już opodatkowanego zysku między wspólników, a nie wydatek generujący przychód spółki. W konsekwencji, różnorodne wydatki towarzyszące wypłacie dywidendy – takie jak odsetki od kredytów na jej wypłatę, prowizje bankowe czy koszty administracyjne – również nie mogą stanowić kosztów podatkowych. Wprowadzenie w 2023 roku regulacji dotyczącej ukrytej dywidendy dodatkowo wzmocniło te zasady, przeciwdziałając wypłacie zysków w ukrytej formie kosztów podatkowych.

Podstawy prawne opodatkowania dywidend w Polsce

Opodatkowanie dywidend w Polsce reguluje ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z art. 22:

• dywidenda wypłacana przez spółki kapitałowe podlega zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu w wysokości 19%,
• podatek ma charakter ostateczny i pobierany jest u źródła przez spółkę pełniącą rolę płatnika podatku,
• mechanizm opodatkowania różni się od typowego podatku dochodowego – nie ma możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodu od dywidendy.

Dywidenda to przychód z kapitałów pieniężnych, rozpoznawany w momencie jej otrzymania (nie dotyczy dywidend niewypłaconych). Określa to jasno moment opodatkowania zarówno po stronie płatnika, jak i odbiorcy dywidendy.

W praktyce proces rozliczenia podatku wygląda następująco:

• Spółka wypłacająca dywidendę osobie fizycznej – pobiera zryczałtowany podatek 19% i przekazuje go do właściwego urzędu skarbowego do 20. dnia miesiąca po pobraniu podatku;
• Spółka wypłacająca dywidendę innej spółce kapitałowej – pobiera podatek 19% w dniu wypłaty i przekazuje do urzędu skarbowego do 7. dnia miesiąca następującego po miesiącu pobrania oraz składa deklarację CIT-5.

Możliwe jest skorzystanie ze zwolnienia z podatku od dywidendy, zwłaszcza w przypadkach transakcji w ramach grup kapitałowych i na gruncie prawa unijnego. Zwolnienie przysługuje pod pewnymi warunkami i służy zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu zysków.

Orzecznictwo sądów i interpretacje administracyjne

Sądy administracyjne w Polsce jednogłośnie stoją na stanowisku, że dywidenda i związane z nią wydatki nie są kosztem uzyskania przychodu. Kluczową uchwałą jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 grudnia 2011 roku (II FPS 2/11), który rozstrzygnął, że odsetki i inne wydatki związane z kredytem zaciągniętym na wypłatę dywidendy nie są podatkowym kosztem spółki.

W uzasadnieniu podkreślono, że:

• prawo do dywidendy przysługuje wspólnikowi z podziału czystego (już opodatkowanego) zysku,
• wydatki związane z dywidendą nie są powiązane z generowaniem przychodów spółki,
• uzyskanie środków na wypłatę dotyczy już wypracowanego, opodatkowanego zysku.

Stanowisko to powielane jest w kolejnych wyrokach oraz interpretacjach podatkowych, a wypłata dywidendy nie jest uważana za wydatek prowadzący do uzyskania przychodu lub zabezpieczenia jego źródła.

Traktowanie kosztów związanych z dywidendą

Szczególne znaczenie mają jednoznacznie wyłączone z kosztów podatkowych wydatki ponoszone w związku z dywidendą. Dotyczy to nie tylko samej dywidendy, ale wszystkich kosztów towarzyszących jej wypłacie. Przykładowy katalog takich wydatków obejmuje:

• organizację walnych zgromadzeń i wszelkie koszty wydarzeń korporacyjnych,
• koszty powierzchni, cateringu, materiałów, notariuszy, obsługi technicznej,
• opłaty bankowe za przelewy dywidendowe,
• koszty pobrania podatku dochodowego od dywidendy i wysyłki dokumentów,
• odsetki od kredytów/pożyczek przeznaczonych na dywidendę,
• obsługę prawną, doradczą, podatkową i księgową dotycząca wypłat dywidendy,
• postępowania sądowe oraz obsługę komorniczą w sprawach o dywidendę.

Art. 16 ust. 1 pkt 13a ustawy o CIT bezpośrednio wyklucza odsetki od dywidend jako koszt podatkowy. Kredyt na wypłatę dywidendy nie stanowi kosztu uzyskania przychodów, ponieważ nie służy ich generowaniu ani zabezpieczaniu.

Nawet profesjonalne doradztwo związane z dywidendą nie może zostać ujęte w kosztach podatkowych.

Koncepcja ukrytej dywidendy

W 2023 roku wprowadzono do polskiego prawa pojęcie ukrytej dywidendy, jeszcze bardziej rozszerzając zakres wydatków nieuznawanych za koszty podatkowe. Celem tych przepisów (art. 16 ust. 1 pkt 15b CIT) było uniemożliwienie transferu zysków wspólnikom w zamaskowanej formie poprzez zaliczanie takich wydatków do kosztów podatkowych spółki.

Zgodnie z regulacjami za ukrytą dywidendę uznaje się wydatek, jeśli:

• jego wysokość lub termin poniesienia zależy od osiągnięcia/wysokości zysku spółki,
• nie poniósłby go racjonalnie działający podatnik (lub poniósłby niższy, jeśli transakcja byłaby realizowana z podmiotem niepowiązanym),
• dotyczy aktywów należących do wspólników bądź powiązanych podmiotów, używanych w spółce przed jej powstaniem.

Wyjątkowo, ukryta dywidenda może być zaliczona do kosztów podatkowych, jeśli suma takich wydatków jest niższa od wypracowanego brutto zysku rocznego.

Nowe przepisy skomplikowały rozliczenia grup kapitałowych i wymusiły analizę rynkowości transakcji oraz prowadzenie szczegółowej dokumentacji. Różnica podatkowa między klasyczną dywidendą a ukrytą polega na momencie i mechanizmie opodatkowania: dywidenda opodatkowana jest w momencie wypłaty, ukryta nie generuje osobnego podatku, lecz nie stanowi kosztu (podwyższając podstawę opodatkowania).

Praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorstw

Brak możliwości ujmowania dywidendy i związanych z jej wypłatą kosztów w kosztach podatkowych wpływa na politykę finansową spółek kapitałowych. Środki na wypłatę dywidendy, również te pochodzące z kredytów lub obligacji, nie obniżają podstawy opodatkowania, co podwyższa koszt wypłaty zysku w porównaniu z typowym finansowaniem działalności operacyjnej.

Do kosztów administracyjnych trwale wykluczonych z podatkowych należą m.in.:

• opłaty bankowe za wypłaty,
• organizacja walnych zgromadzeń,
• sporządzanie deklaracji podatkowych,
• obsługa prawna procesu podziału zysku.

Wprowadzenie ukrytej dywidendy dodatkowo komplikuje rozliczenia grup kapitałowych, wymaga analizy rynkowości transakcji z podmiotami powiązanymi i prowadzenia dokumentacji porównawczej.

Spółki korzystające z estońskiego CIT mają odmienną sytuację – podatek od dywidendy rozliczany jest na preferencyjnych zasadach (odliczenie nawet do 90% podatku dla małych podatników).

Przy wypłacie dywidendy w grupach holdingowych i kapitałowych kluczowe są warunki zwolnienia: minimum 10% udziałów przez co najmniej dwa lata oraz stosowanie mechanizmu pay&refund (dotyczy wypłat powyżej 2 mln zł).

Wyjątki i szczególne przypadki

Mimo generalnej zasady, że dywidenda nie jest kosztem uzyskania przychodu, istnieją wyjątki przewidziane przez polski system podatkowy:

• Zwolnienie z podatku od dywidendy w ramach UE/EOG – warunkiem jest m.in. posiadanie siedziby w Polsce przez spółkę wypłacającą, rezydencja podatkowa odbiorcy na terenie UE/EOG, minimum 10% udziałów przez 2 lata, brak korzystania ze zwolnienia z CIT;
• Zwolnienia z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania – wymagają przedstawienia certyfikatu rezydencji podatkowej przez odbiorcę;
• Estoński CIT – inne zasady ustalania dochodu podatkowego i preferencyjne pomniejszenie podatku od dywidendy;
• Dywidenda dla zagranicznych rezydentów podatkowych – opodatkowanie 19% podatkiem krajowym, możliwość odliczenia podatku zapłaconego za granicą, konieczność wykazania obu kwot w zeznaniu rocznym;
• Mechanizm pay&refund – przy wypłatach przekraczających 2 mln zł – podatek 19% może zostać zwrócony po spełnieniu formalnych warunków.

Skorzystanie ze zwolnień wymaga szczegółowej analizy i dokumentacji (due diligence), a także spełnienia ścisłych warunków formalnych.

Zasady mogą się różnić w zależności od formy prawnej podmiotu wypłacającego dywidendę.

Porównanie z innymi kosztami podatkowymi

Dla lepszego zobrazowania, jak dywidenda jest traktowana w polskim systemie podatkowym, przedstawiamy porównanie z innymi wydatkami dotyczącymi kosztów uzyskania przychodu:

• odsetki od kredytów/pożyczek przeznaczonych na działalność operacyjną (mogą stanowić koszt podatkowy),
• wynagrodzenia pracownicze (zwykle uznawane za koszt podatkowy, pod warunkiem, że są rynkowe),
• amortyzacja środków trwałych (koszt podatkowy jako odzwierciedlenie zużycia majątku),
• podatki i opłaty związane z działalnością (np. od nieruchomości, koncesje – stanowią koszt),
• koszty badań, szkoleń i rozwoju (niekiedy preferowane podatkowo jako inwestycja w przyszłe przychody),
• koszty reprezentacji i reklamy (akceptowane jako koszt podatkowy przy spełnieniu określonych warunków i zgodnie z limitami).

Kluczowa różnica: dywidenda to wyłącznie podział już wypracowanego zysku, a nie wydatek wspierający generowanie przychodu czy zabezpieczenie źródła dochodów.