Kwestia możliwości zaliczenia składek Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) do kosztów uzyskania przychodu należy do najbardziej złożonych zagadnień polskiego prawa podatkowego, w szczególności dla osób prowadzących równocześnie gospodarstwo rolne oraz pozarolniczą działalność gospodarczą.

Zasadniczo składki KRUS nie podlegają odliczeniu od dochodu ani od podatku, gdyż dotyczą działalności rolniczej, nie zaś gospodarczej.

Jednakże wyjątek stanowi dodatkowa część składki emerytalno-rentowej opłacanej przez rolników prowadzących działalność gospodarczą – nadwyżka ta może być uznana za koszt uzyskania przychodu z uwagi na jej ścisły związek z przychodami z tej działalności.

Ministerstwo Finansów potwierdziło, że połowa podwójnej składki KRUS, płaconej przez rolników-przedsiębiorców, może być zaliczona do kosztów podatkowych.

Podstawy prawne i regulacje dotyczące składek KRUS

Podstawy prawne wpływające na zaliczenie składek KRUS do kosztów uzyskania przychodu wynikają z kilku fundamentalnych aktów prawnych:

• ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych – art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a określa, że tylko składki określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych podlegają odliczeniu,
• ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników z 1990 r. – nakłada na prowadzących działalność gospodarczą obowiązek opłacania składki emerytalno-rentowej w podwójnej wysokości,
• interpretacje organów podatkowych oraz Ministerstwa Finansów – jednoznacznie wskazują na możliwość zaliczenia nadwyżki podwójnej składki do kosztów z działalności gospodarczej.

Podstawowa składka KRUS nie kwalifikuje się do odliczenia, ponieważ nie spełnia warunku istnienia związku przyczynowego między wydatkiem a przychodem z działalności gospodarczej.

Brak możliwości odliczenia składek KRUS – zasada ogólna

Ogólna zasada jest jednoznaczna: składki KRUS, które dotyczą działalności rolniczej, nie mogą być odliczane od dochodu ani podatku z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

W przeciwieństwie do przedsiębiorców opłacających składki do ZUS (mogących w całości je odliczyć), rolnicy-przedsiębiorcy są pozbawieni takiej możliwości w odniesieniu do podstawowej części składek KRUS.

W celu pełniejszego ukazania różnic pomiędzy głównymi typami składek, prezentujemy poniższą tabelę:

Wyjątek – podwyższone składki z tytułu działalności gospodarczej

Istnieje istotny wyjątek od powyższej zasady dotyczący nadwyżki składki emerytalno-rentowej, którą opłacają rolnicy-przedsiębiorcy:

• podstawową składkę opłaca każdy rolnik (np. 160 zł/m-c w 3. kwartale 2024),
• rolnik prowadzący działalność gospodarczą opłaca składkę w podwójnej wysokości (np. 320 zł/m-c),
• do kosztów działalności gospodarczej można zaliczyć wyłącznie nadwyżkę – czyli połowę podwójnej składki.

Pozostałe składki – wypadkowa, chorobowa, macierzyńska – są opłacane w tej samej wysokości przez wszystkich rolników, więc nie podlegają odliczeniu.

Stanowiska organów podatkowych i Ministerstwa Finansów

Warto usystematyzować kluczowe stanowiska organów podatkowych oraz Ministerstwa Finansów w zakresie zaliczania składek KRUS do kosztów:

• Wcześniejsze interpretacje – niejednolite, w wielu przypadkach odmawiano możliwości zaliczenia nadwyżki do kosztów działalności gospodarczej;
• Odpowiedź Ministra Finansów na interpelację poselską – oficjalnie potwierdziła możliwość zaliczenia połowy podwójnej składki do kosztów uzyskania przychodu;
• Najświeższe interpretacje organów podatkowych – jednolite, korzystne dla podatników rozstrzygnięcia pozwalające rolnikom-przedsiębiorcom na odliczenie dodatkowej składki (nadwyżki).

Jednolite stanowisko urzędów i Ministerstwa obecnie zapewnia pełną pewność prawną w tej kwestii.

Praktyczne aspekty rozliczania składek KRUS

Rozliczenie dodatkowych składek w kosztach działalności wymaga skrupulatności i właściwej dokumentacji. Najważniejsze czynności dla przedsiębiorców to:

• obliczenie dokładnej, odliczalnej kwoty (połowa podwójnej składki emerytalno-rentowej),
• wprowadzenie tej kwoty do ewidencji kosztów wyłącznie po jej faktycznej zapłacie (zasada kasowa),
• prowadzenie wyodrębnionej dokumentacji rozbijającej składki na część podstawową i dodatkową,
• konfiguracja systemów księgowych (np. wFirma.pl, iFirma.pl) pod rozliczanie składek KRUS – zgodnie z rzeczywistym stanem faktycznym.

Prawidłowe rozliczenie składek usprawnia kontrole podatkowe i minimalizuje ryzyko błędów.

Różnice według formy opodatkowania

Sposób rozliczenia składek KRUS zależy istotnie od wybranej przez podatnika formy opodatkowania. Przedstawiamy zestawienie najważniejszych różnic:

Przy zasadach ogólnych możliwe jest realne obniżenie podatku o wartość odliczonej nadwyżki, natomiast przy ryczałcie odliczenie takie jest niemożliwe.

Składka zdrowotna i inne składki ubezpieczeniowe

Specyfika składki zdrowotnej sprawia, że nie może być ona odliczona od podatku ani kosztów uzyskania przychodu po zmianach w przepisach z 2022 roku. Warto podkreślić inne kluczowe aspekty rozliczania składek w praktyce:

• składka zdrowotna – finansowana przez państwo dla gospodarstw do 6 hektarów; powyżej tej powierzchni opłacana przez rolnika, ale nieodliczalna od podatku,
• składki wypadkowa, chorobowa i macierzyńska – nie ulegają podwyższeniu z tytułu działalności gospodarczej, więc nie mogą być odliczane,
• składki opłacane kwartalnie lub miesięcznie – odliczać je można w miesiącu rzeczywistej zapłaty.

Wyłącznie część składki emerytalno-rentowej podwyższonej z tytułu działalności gospodarczej kwalifikuje się do odliczenia jako koszt podatkowy.

Przykłady rozliczeń i sytuacje praktyczne

Aby lepiej zobrazować zasady rozliczania, prezentujemy praktyczne przypadki typowych rolników-przedsiębiorców:

• Rolnik płacący podwójną składkę i rozliczający się na zasadach ogólnych – opłaca miesięcznie 320 zł (za trzeci kw. 2024 r.), z czego 160 zł można miesięcznie zaliczać do kosztów, co przy progu 12% podatku daje roczną oszczędność 230,40 zł;
• Rolniczka z jednoosobową działalnością gospodarczą – z dochodem w drugim progu podatkowym i składkami 1920 zł rocznie, może oszczędzić 614,40 zł podatku rocznie przy 32% stawce, odliczając nadwyżkę;
• Rolnik na ryczałcie – nawet przy opłacaniu dodatkowych składek nie ma prawa do jakiegokolwiek ich odliczenia, przez co efektywne opodatkowanie bywa wyższe;
• Rolnik pobierający emeryturę i prowadzący działalność – zaliczka na podatek i składka zdrowotna potrącana z emerytury nie podlegają odliczeniu od kosztów działalności gospodarczej.

Każdy przypadek wymaga odrębnej analizy i właściwej dokumentacji, aby spełnić aktualne wymogi podatkowe.

Wnioski i rekomendacje

Rolnicy-przedsiębiorcy powinni szczególnie uważnie podejść do rozliczania składek KRUS:

• zawsze wyodrębniać część podwyższoną składki emerytalno-rentowej i dokumentować jej faktyczną zapłatę,
• prowadzić szczegółową dokumentację płatności wraz z rozbiciem na część podstawową i podwyższoną,
• dobierać optymalną formę opodatkowania, mając na względzie, że wyłącznie przy zasadach ogólnych możliwe jest skorzystanie z odliczenia,
• regularnie śledzić zmiany legislacyjne i interpretacje instytucji podatkowych,
• korzystać z nowoczesnych systemów księgowych oraz konsultować kwestie podatkowe z doradcami.

Prawidłowe i świadome rozliczanie składek KRUS może realnie obniżyć obciążenia podatkowe przedsiębiorcy-rolnika, jednak wymaga konsekwencji, rzetelnego dokumentowania oraz aktualnej wiedzy podatkowej.

Złożoność przepisów i ich ewolucja obligują do systematycznej edukacji podatkowej, która jest kluczowa dla eliminacji ryzyka błędów i zapewnienia bezpieczeństwa podatkowego.